Happy programmer là gì nhỉ, chắc ai đọc xong title của bài post này cũng không hiểu ý mình định nói đến là gì :D. Đầu tiên với cá nhân mình thì happy programmer là những programmer(lập trình viên), có khả năng kiếm được tiền và sống tốt bằng việc lập trình, họ training liên tục để trở thành better programmer, và họ hạnh phúc với cuộc sống như vậy. Nếu bạn đã và đang là một programmer, có nhiều lý do để bạn nên happy với việc đấy. Lý do là:

• Lý do đầu tiên là không happy thì bạn sẽ không làm được gì cả, đơn giản là vậy thôi. Bạn làm công việc gì cũng vậy, nếu bạn cảm thấy không thoải mái với nó thì tốt nhất là không nên làm, mỗi người chỉ có một cuộc sống, đừng phí thời gian làm những gì bạn không thích.

• Lý do thứ hai, bạn có biết là programmer là một trong số hiếm các ngành bạn được làm đúng cái bạn được học ra, và có thể kiếm tiền đủ sống với nó (Định nghĩa đủ sống của mình là đủ ăn no, tiêu không phải dè sẻn, đủ để thi thoảng đi du lịch, để thi thoàng mua sắm, tính theo tiền Việt với mình cứ lương tầm 1k2 trở lên mình gọi là đủ sống). Tất nhiên để có cái đủ sống đó thì bạn không thể là một average programmer, ít ra bạn phải là một người có kĩ năng tương xứng.

• Lý do thứ ba, với mình là một người không thích cuộc sống nhàm chán, thì cái nghề lập trình là cái nghề mà mỗi ngày đều có cái để mình suy nghĩ, để giải quyết. Niềm vui lớn nhất của mình là có vấn đề, giải quyết, và đem solution đi khoe với thằng đồng nghiệp, rồi nó tròn mắt ra thán phục, kể cũng sướng.

Với từng đấy lý do thì chắc các bạn có thể thấy là, trở thành một happy programmer là một điều nên làm, đúng không :D. Chắc nhiều bạn thắc mắc mình có chỗ đứng thế nào mà lại khuyên bảo các bạn. Mình không kiếm nhiều tiền, và cũng không nổi tiếng, do đấy mình không thể khuyên bảo bất kì ai.Mình chỉ muốn chia sẻ là mình đang cực kì happy với việc mỗi ngày được code cái gì đó useful, tìm hiểu thêm được về công nghệ mới, bàn luận về thuật toán với mấy thằng bạn :D

Hơi lạc đề một chút, thực trạng IT ở Việt Nam đang làm chúng ta không có nhiều happy programmer, hay đúng hơn là chỉ có một số ít programmer cảm thấy happy với công việc, mức lương và luôn cố gắng để hoàn thiện kĩ năng bản thân. IT Việt Nam hiện nay theo mình đang chia làm 2 mảng chính Start-up và Outsource. Ở bên Start-up với lực lượng chính là các venture (và một số các ông lớn như VNG) có vẻ xuất hiện nhiều happy programmer hơn, mình chỉ biết sơ sơ về mảng này thông qua một vài người bạn, nên không dám nhận xét nhiều. Còn ở bên mảng Outsource, cái mảng mà đang chiếm phần lớn tỉ trọng trong mảng IT VN, thì thực trạng tỉ lệ công việc nhàm chán cao, không yêu cầu kĩ năng, cộng với tầm nhìn công nghệ hạn hẹp của các ông chủ thì đang có thực trạng là các lập trình viên thường chăm chăm nhảy lên project manager. Việc đấy không có gì là sai cả, hoàn toàn đúng là khác, chỗ nào lương cao hơn, ta nhảy lên chỗ đó, là mình mình cũng làm thế. Cái sai ở đây là cái sai của những người lãnh đạo, mình nghĩ họ là những người không có tầm nhìn (đặc biệt là tầm nhìn về mặt công nghệ), họ có thể kiếm được tiền, rất nhiều tiền (có thể hàng chục tỉ, hàng trăm tỉ) nhưng cái đó chắc không còn lâu nữa, khi mà cái thị trường lao động rẻ màu mỡ VN không còn là duy nhất, và không còn chỗ để khai thác. Chính vì vậy nếu bạn là một người làm outsource, mà không cố để trở thành một happy programmer ngay khi còn có thể, thì không lâu nữa chắc mình sẽ gặp lại bạn ở đầu dốc Bưởi :D. Mình sẽ nói về outsource Việt Nam trong một bài khác.

Quay lại vấn đề chính, hiện tại cá nhân mình thấy mình đang là một happy programmer :D. Tuy nhiên việc duy trì cái sự happy đấy đòi hỏi mình phải làm theo một số rule và duy trì một nhịp sống để luôn keep high motivation. Dưới đây là những cái mình đã và đang thực hiện hàng ngày,đó cũng là những rule chung mà nếu ai có điều kiện cũng nên thử làm, mình nghĩ nó sẽ ít nhiều có ích cho các bạn :

• Stay healthy: Một trong những đặc điểm chung của nerdy là sinh hoạt cực kì thiếu điều độ. Có một thời gian dài mình toàn ngủ lúc 4h, dậy lúc 12h, cho đến gần đây mình mới nhận thấy là sinh hoạt điều độ (ngủ lúc 12h, dậy 8h30, ngồi đọc sách, code một tí, ăn cơm, lên trường, tối về đúng giờ, ăn cơm đúng giờ, code một tí, đi ngủ) đem lại cho mình khả năng tập trung tốt hơn hẳn, và cũng đớ hẳn một số cảm giác khó chịu trước hay gặp như đầy bụng, buồn ngủ…

• Embrace the uncomfortable: sẵn sàng làm những việc không thoải mái cũng là những việc nên tập. Một ví dụ đơn giản nhất là làm unit-test. Đợt mới làm việc mình cực ghét unit-test (cũng một phần tại chỗ mình làm unit-test thiếu chuyên nghiệp quá). Kết quả thì là code bug , và khi code có thay đổi lớn về kiến trúc, không có unit-test thì chắc bạn chỉ có khóc, bạn sẽ không biết đoạn nào chạy đoạn nào không. Do đấy việc cố làm những gì mình cảm thấy không thoải mái vừa là một cách rèn luyện mình, mình tin là khi làm rồi bạn sẽ không còn cảm thấy việc gì là uncomfortable nữa.

• Learn a new programming language: Nhiều bạn chắc sẽ tự nghĩ, ngôn ngữ lập trình thì mình biết cả thùng, từ c, cpp, java, perl, python… Bạn nào nghĩ thế chắc nên đọc lại http://norvig.com/21-days.html của peter norvig. Học một ngôn ngữ mới, mình định nghĩa hiểu về ngôn ngũ đấy khi bạn có thể viết được một cái gì đấy useful bằng ngôn ngữ đó, một cái web crawler, một con chat-bot, một cái web,…, bạn hiểu ngôn ngữ đấy về mặt bản chất (vd như js thì ít ra phải hiểu prototype programming, module pattern, hay ruby thì hiểu metaprogramming, ruby vm,… python thì chí ít cũng nắm được cái decorator nó là cái gì, hay là new-style class với old-style class khác nhau thế nào). Học ngôn ngữ mới giúp bạn có cái nhìn rộng hơn, làm đầu óc bạn flexible hơn. Cá nhân mình thì thấy khi đã hiểu kĩ imperative programming thì bạn nên đọc thêm về declarative programming( ví dụ như haskell hay scala(functional programming) hay prolog(logic programming))

• Automate: automate là kĩ năng không thể thiếu của bất kì programmer nào. Bản chất của programmer là phải lazy and dumb. Lý do tại sao thì bạn tham khảo tại http://www.codinghorror.com/blog/2005/08/how-to-be-lazy-dumb-and-successful.html. Automate là bước đầu hiện thực hóa của lazy. Bạn phải gõ đi gõ lại một thứ, phải click đi click lại một thứ mà bạn vẫn miệt mài ngồi làm thì chắc bạn nên bỏ nghề đi thôi :D. Hãy viết tool automate bất cứ cái gì có thể.

• Learn more mathematic: Cái này thì không áp dụng với tất cả mọi người. Có 2 type of computer programmer: computer scientist và computer engineer. Computer scientist sẽ làm những công việc có hàm lượng “science” cao hơn một chút, như physic engine, compiler optimizer hay data mining, hoặc pattern recognition.. Còn computer engineer sẽ làm thiên về technical, họ sẽ có rất nhiều trick để làm chương trình chạy nhanh hơn, có rất nhiều kĩ năng để làm một hệ thống robust. Đi theo hướng nào là tùy career path của từng người. Cá nhân mình thì mình thích có tí gì đó thiên về khoa học, do đấy những kĩ năng về probabilistic, matrix algebra, linear algebra là phải có. Và toán là một trong những kĩ năng không thể nhồi ngay được, nên bắt buộc bạn phải học mỗi ngày, hay mỗi tuần một chút một. Nếu bạn không có chút interest nào với toán thì bạn có thể thay toán bằng algorithm, thi thoảng lên topcoder hay project euler ngồi làm cũng giúp bạn có kĩ năng tốt hơn để giải quyết công việc hàng ngày :).

• Focus on security: Rất nhiều app developer thiếu những kĩ năng về security cơ bản, đặc biệt là web app với những xss hay sql injection, cho đến khi bị tấn công thì mới ngớ người ra. Ngay cả developer ở những tập đoàn lớn như facebook hay twitter cũng đã từng mắc những lỗi cơ bản liên quan đến oauth (đặc biệt là twitter).Do đó việc tìm hiểu về những lỗ hổng cơ bản là cần thiết với tất cả các programmer.

• Complete a personal project: side project là một trong những yếu tố rất quan trọng giúp bạn keep high motivation cho việc phát triển career path để thành một programmer đúng nghĩa. Với side project, bạn có thể làm gì bạn thích, design những gì bạn muốn, up lên github, khoe hàng trên ycombinator, và tự hào nhìn số starred của repo trên github (cá nhân mình thì chưa làm được cái đoạn từ khoe hàng trên ycombinator), nhưng mình vẫn cố gằng nghĩ ra, và hoàn thành các side project, chỉ vì đơn giản là nó giúp mình happy và highly motivated với việc là một programmer đúng nghĩa

• Get your community: Ở VN hiện tại có một điều mình rất bức xúc là thiếu cộng đồng làm công nghệ. Thiếu cộng đồng thì bạn làm gì đi nữa, có side project khủng bố thế nào đi nữa thì cũng chả khác gì bạn đang masturbate cả :D. Mô hình meetup hay conference giúp bạn có thể giao lưu với những người cùng sở thích, biết bạn đang đứng ở đâu, và làm thể nào để phát triển bản thân. Bạn sẽ có những lời khuyên tốt nhất và chân thành nhất. Chính vì vậy đừng ngần ngại, hãy tìm những người bạn cùng sở thích lập trình, lập thành các group, cùng giải quyết vấn đề, bạn sẽ học được nhiều điều hơn bạn nghĩ :D

The end

Trên đây là những điều mình vẫn đang làm hàng ngày, và những điều đấy giúp mình luôn tin là mình đang đi đúng con đường mình đã chọn. Bạn hãy thử làm xem bạn có trở nên happy hơn với việc là một programmer không, nếu không thì mình nghĩ là bạn nên đổi nghề… :D. Chúc các bạn thành công.